ماموگرافی چیست و چه کاربردی دارد؟

ماموگرافی یک روش تشخیصی برای مشاهده بافت پستان است، متخصصان به واسطه اشعه ایکس با دوز پایین سعی در بررسی بافت سینه داشته و با استفاده از تصاویر دریافتی می‌ توانند هرگونه آسیب خطرناک از جمله سرطان پستان را خیلی زود تشخیص دهند.

ماموگرافی در تشخیص سرطان پستان نقش مهمی ایفا می‌ کند و البته اگر با علائم چنین عارضه ای مواجه هستید و ترشح نوک سینه یا فرورفتگی پستان را مشاهده می‌ کنید می‌ توانید به واسطه ماموگرافی علت آسیب را جویا شوید.

اگر بخواهیم ماموگرافی را طبقه بندی کنیم این روش تشخیصی به دو نوع ماموگرافی غربالگری و ماموگرافی تشخیصی تقسیم بندی میشود، همه بانوان می‌ توانند با انجام ماموگرافی غربالگری برای تشخیص و بررسی سرطان‌ های احتمالی و هرگونه تغییرات مربوط به سینه اقدام کنند.

اما اگر افراد با علائم سرطان از جمله توده در ناحیه سینه مواجه باشند یا اگر ایمپلنت یا پروتز سینه را در گذشته انجام داده باشند تنها می‌ توانند از طریق ماموگرافی تشخیصی اختلالات و آسیب‌ های پیش آمده را بررسی نمایند.

امروزه ماموگرافی با تجهیزات نوین و کم خطر انجام میشود، نوعی ماموگرافی کاربردی با نام ماموگرافی دیجیتال وجود دارد که مخصوص افراد زیر ۵۰ سال است که حجم سینه بیشتری نسبت به دیگر افراد دارند، در روند انجام هموگرافی دیجیتال تصاویر به واسطه اشعه ایکس دریافت شده و پزشک می‌ تواند بلافاصله تصاویر دریافتی را بر روی کامپیوتر مشاهده کند.

اگر متخصصان از سیستم تشخیص به کمک کامپیوتر استفاده کنند پزشک از طریق این سیستم‌ های دیجیتال می‌ تواند نواحی دارای چگالی و توده را ارزیابی کرده و اگر نشان دهنده سرطان باشد پزشک خیلی زود از این مسئله مطلع خواهد شد.

روش دیگر برای تشخیص سرطان سینه و تصویربرداری از پستان ماموگرافی سه بعدی است، متخصصان به این واسطه می‌ توانند تصاویر را با جزئیات بالاتری در سیستم خود مشاهده کرده و عموماً برای تشخیص بیماری‌ های خطرناک و پیشرونده مورد استفاده قرار می‌ گیرد.

عموم متخصصان برای تشخیص زود هنگام سرطان‌ های احتمالی ماموگرافی سه بعدی را مناسب‌ تر می‌ دانند و به این واسطه می‌ توانند تعداد دفعات بیوپستی غیر ضروری را کاهش دهند.

با انجام ماموگرافی سه بعدی تصاویر واضح‌ تری از ناهنجاری‌ های موجود در بافت سینه ثبت و ضبط میشود که البته پزشک با دقت بالاتری می‌ تواند اندازه، شکل و محل قرارگیری ناهنجاری‌ ها را در سینه مشخص کند.

انواع ماموگرافی

ماموگرافی به طور کلی به تصویربرداری از بافت پستان زنان اشاره دارد و به‌منظور تشخیص بیماری‌ها، به‌ویژه سرطان پستان، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در حال حاضر، دو نوع اصلی ماموگرافی وجود دارد که عبارتند از: ماموگرافی معمولی (فلموگرام) و ماموگرافی دیجیتال.

هر یک از این روش‌ها مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند و در موقعیت‌های مختلف بالینی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

ماموگرافی معمولی یا فلموگرام اولین نوع ماموگرافی است که در دهه‌ها قبل برای تشخیص بیماری‌های پستان مورد استفاده قرار گرفت.

در این روش، از فیلم‌های مخصوص برای ثبت تصاویر استفاده می‌شود. این تصاویر به‌طور مستقیم روی فیلم‌های عکاسی چاپ می‌شوند و به این ترتیب، تشخیص پزشک بر اساس بررسی این فیلم‌ها انجام می‌گیرد.

اگرچه این روش هنوز در بسیاری از مراکز پزشکی استفاده می‌شود، اما کیفیت تصاویر آن به اندازه ماموگرافی دیجیتال دقیق و واضح نیست و برای آنالیز تصاویر، زمان بیشتری نیاز است.

ماموگرافی دیجیتال یکی از پیشرفت‌های مهم در تصویربرداری پستان است که در آن به جای فیلم‌های سنتی از حسگرهای دیجیتال استفاده می‌شود.

این نوع ماموگرافی تصاویر را به صورت الکترونیکی ثبت کرده و می‌توان آن‌ها را به‌طور فوری بر روی کامپیوتر مشاهده کرد.

این روش دارای دقت بالاتری است، به‌ویژه در زنان با بافت پستان متراکم. همچنین، تصاویر دیجیتال را می‌توان به‌راحتی اصلاح کرد، بزرگ‌نمایی کرد یا برای بررسی دقیق‌تر تغییرات جزئی به‌کار برد.

در نتیجه، ماموگرافی دیجیتال دقیق‌تر است و زمان تفسیر تصاویر نیز کاهش می‌یابد.

ماموگرافی سه‌بعدی (Tomosynthesis) جدیدترین روش در تصویربرداری پستان است که به آن ماموگرافی 3D نیز گفته می‌شود.

در این روش، یک سری تصاویر دیجیتال از پستان در زوایای مختلف گرفته می‌شود و سپس این تصاویر با هم ترکیب می‌شوند تا یک نمای سه‌بعدی از بافت پستان ایجاد کنند.

این روش به‌ویژه در تشخیص تغییرات کوچک در بافت پستان و کاهش نتایج مثبت کاذب مفید است.

ماموگرافی سه‌بعدی در مقایسه با ماموگرافی دیجیتال سنتی دقت بالاتری دارد و می‌تواند به‌ویژه در زنان با بافت پستان متراکم، نتایج دقیق‌تری ارائه دهد.

ماموگرافی چگونه انجام می‌شود؟

ماموگرافی یک روش تصویربرداری پزشکی است که برای بررسی و تشخیص بیماری‌های پستان، از جمله سرطان، به‌کار می‌رود.

در این روش، بیمار در ابتدا باید لباس بالاتنه خود را بردارد و در برابر دستگاه ماموگرافی قرار گیرد. برای انجام ماموگرافی، پستان‌ها باید به‌طور دقیق بین دو صفحه شیشه‌ای یا پلاستیکی قرار گیرند تا فشار وارد شده به پستان، باعث صاف شدن بافت آن شود. این فشار کمک می‌کند که تصاویر دقیق‌تر و واضح‌تری از بافت پستان به دست آید.

ممکن است پزشک از بیمار خواسته شود که نفس خود را حبس کند تا تصاویر با دقت بیشتری ثبت شوند.

در طول این فرایند، معمولاً دو یا سه نمای مختلف از پستان گرفته می‌شود، بسته به نوع ماموگرافی و شرایط بیمار.

در طول تصویربرداری، تکنسین ماموگرافی تصاویر را ضبط می‌کند و پزشک رادیولوژیست آن‌ها را برای شناسایی هرگونه ناهنجاری یا علائم بالقوه سرطان پستان بررسی می‌کند.

اگرچه فرایند ماموگرافی ممکن است برای برخی از زنان کمی ناراحت‌کننده باشد، اما این فشار کوتاه‌مدت به پستان معمولاً باعث درد نمی‌شود.

ماموگرافی معمولاً یک فرآیند سریع است و کل زمان آن معمولاً کمتر از 20 دقیقه طول می‌کشد. پس از انجام ماموگرافی، تصاویر مورد نظر بررسی می‌شوند و در صورت نیاز، ممکن است برای پیگیری و ارزیابی دقیق‌تر، آزمایش‌های دیگری پیشنهاد شود.

مزایای ماموگرافی

اگر همه بانوان با مزایای انجام ماموگرافی آشنایی داشته باشند قطعاً در فواصل زمانی مشخص شده از طرف پزشک برای این تصویربرداری اقدام کرده تا بتوانند در صورت وجود عوامل خطرآفرین شرایط را سریعا برای درمان‌ های کاربردی و قطعی فراهم سازند.

از مهمترین مزایای انجام ماموگرافی غربالگری باید به کاهش مرگ و میر بر اثر سرطان سینه اشاره کرد  به واسطه این روش تشخیصی متخصصان می‌ توانند هرگونه سرطان‌های تهاجمی از جمله داکتال و سرطان لوبولار را خیلی زود تشخیص داده و بهترین روش درمانی انجام می‌ پذیرد.

متخصصان بر این باورند که درمان تومورهای کوچک آسان‌ تر است و روش‌ های درمانی متفاوتی برای بیماران در نظر گرفته میشود، اما اگر غربالگری در زمان مناسب انجام پذیرد و توده‌ های سرطانی کوچک در مراحل اولیه رشد شناسایی شوند حفظ سلامت افراد امکان‌ پذیر بوده ضمن آنکه سایر روش‌ های درمانی با کمترین عوارض قابل اجرا می‌ باشند.

برای انجام ماموگرافی متخصصان از اشعه ایکس استفاده می‌ کنند، به یاد داشته باشید که اشعه ایکس هیچگونه عوارض جانبی در محدوده تشخیصی بافت سینه از خود به جای نگذاشته و عموماً بعد از اتمام ماموگرافی اثری از آن در بدن باقی نخواهد ماند.

محدودیت‌ های ماموگرافی

در گذشته متخصصان انجام ماموگرافی را تنها راه بررسی بافت سینه دانسته و با این روش تشخیصی سعی در پیدا کردن عوامل بیماری‌ زا داشتند، اما با گسترش علم و خطایی که در این روش غربالگری وجود دارد متخصصان به این نکته دست پیدا کردند که ماموگرافی تنها راه تشخیصی برای بررسی توده‌ های سرطانی نیست بلکه ممکن است ضمن انجام این غربالگری نتوانند تشخیص دقیق نسبت به بیماری‌ های احتمالی داشته باشند.

مهم است بدانید که ماموگرافی به تنهایی نمی‌ تواند راه حلی قطعی برای تشخیص سرطان‌ های مختلف باشد و گاهاً ممکن است با نتیجه منفی کاذب همراه گردد، اما پزشکان بر این باورند که با انجام ماموگرافی نمی‌ توانند به طور قطعی خوش خیم یا بدخیم بودن توده‌ های موجود در سینه را تشخیص دهند و ممکن است در کنار ماموگرافی برای بررسی ناهنجاری‌ های پیش آمده دیگر روش‌ های تشخیصی توصیه شود.

اگر بانوان ایمپلنت سینه انجام داده باشند یا پروتزهای سیلیکونی داشته باشند قطعاً در مواجهه با اشعه ایکس شفافیت و وضوح تصویر را کاهش می‌ دهد و احتمال عدم مشاهده بافت‌ های بیمار و غیرطبیعی نیز وجود دارد.

اما اگر تکنسین یا رادیولوژیست در چنین شرایطی بافت سینه را فشرده‌ تر از حد نرمال کند احتمال پارگی پروتز نیز وجود دارد این افراد نمی‌ توانند تنها به ماموگرافی اکتفا کنند و نیاز است که سایر روش‌ های تشخیصی برای بررسی بافت سینه انجام پذیرد.

هر آنچه که باید در مورد ماموگرافی بدانید

زمانی که صحبت از انجام ماموگرافی میشود این مسئله در ذهن بانوان وجود دارد که زمان مناسب برای انجام این آزمایش غربالگری چه موقع است، به یاد داشته باشید که قبل از دوره قاعدگی احتمال تحریک پذیرتر شدن سینه‌ ها وجود داشته و از آنجایی که سینه بین دو پدال فشرده میشود ممکن است برای افراد دردآور باشد، از این رو متخصصان برای انجام یک تست کاملاً نرمال در شرایط ایده‌آل یک هفته بعد از اتمام قاعدگی را زمان مناسبی می‌ دانند.

یک هفته بعد از قاعدگی میزان ترشح هورمون‌ ها کمتر شده و بافت سینه تحریک پذیر نیست، از این رو ضمن انجام ماموگرافی درد زیادی را متحمل نخواهید شد.

برای انجام ماموگرافی نیازی به آمادگی خاصی نخواهید داشت اما بهتر است که در صورت داشتن هرگونه جراحی در ناحیه سینه قبل ماموگرافی حتماً به پزشک خود اطلاع دهید، همچنین مهم است که سابقه ابتلا به انواع بیماری‌ های مربوط به سینه یا مصرف داروهای هورمونی را به پزشک اطلاع داده و در روزهای نزدیک به قاعدگی برای موموگرافی به مراکز مربوطه مراجعه نکنید.

اما زمانی که صحبت از هزینه‌ های پرداختی بابت ماموگرافی میشود بسیاری از افراد تمایل دارند تا از بیمه‌ های درمانی خود استفاده کنند هر چند که وزارت بهداشت تعرفه‌ ای مشخص را برای ماموگرافی در نظر می‌ گیرد، اما زمانی که برای ماموگرافی مراجعه می‌ کنید با توجه به نوع معاینات و تعداد تصاویر دریافتی از بافت سینه ممکن است هزینه‌ ها برای مراجعین کمی متغیر باشد، اما به یاد داشته باشید که این هزینه‌ ها قابل پرداخت بوده و می‌ توانید این چکاپ‌ های مهم را مرتباً انجام دهید.

به طور کلی ماموگرافی خطری برای افراد ندارد حتی اشعه ایکسی که استفاده میشود آنقدر ضعیف است که پس از تصویربردادی اثری از آن در بدن باقی نمی‌ ماند.

اما اگر تمایل دارید که جانب احتیاط را رعایت کنید حدوداً ۳ ساعت بعد از تصویربرداری از بانوان باردار و کودکان خردسال دوری کرده تا اشعه باقیمانده در بدن از بین برود، ناگفته نماند که اشعه تابیده شده به بافت سینه هرگز خطری برای سلامت مراجعین در پی نخواهد داشت.

با تمام این تفاسیر بهتر است که انجام ماموگرافی را امر جدی دانسته و برای انجام آن حتماً در زمان مناسب اقدام کنید با این کار می ‌توانید از آسیب‌ های خطرناک و پیشرونده محفوظ مانده و خیلی راحت و بدون دردسر از سلامت خود مراقبت کنید.

عوامل موثر در دقت ماموگرافی

دقت ماموگرافی به عوامل مختلفی بستگی دارد که هر یک می‌تواند تأثیر مستقیمی بر نتایج آن بگذارد. یکی از مهم‌ترین این عوامل ویژگی‌های بافت پستان است.

در زنان با بافت پستان متراکم، که بیشتر شامل غدد و بافت فیبروزی است تا چربی، انجام ماموگرافی دشوارتر است. بافت متراکم می‌تواند تومورها یا نواحی غیرطبیعی را پنهان کند و به همین دلیل، دقت تصویربرداری در این گروه از زنان کاهش می‌یابد.

در مقابل، در زنانی که پستان‌های کمتر متراکم و بیشتر چربی دارند، تصاویر ماموگرافی واضح‌تر و دقت بیشتری دارند، زیرا چربی به‌طور طبیعی شفاف‌تر از بافت فیبروزی است.

سن و تغییرات هورمونی نیز می‌تواند تأثیر زیادی بر دقت ماموگرافی داشته باشد. زنان بالای 40 سال به دلیل تغییرات هورمونی و کاهش بافت غده‌ای، معمولاً به نتایج دقیق‌تری از ماموگرافی دست می‌یابند.

در حالی که در زنان جوان‌تر، بافت پستان به‌دلیل تأثیر هورمون‌ها بیشتر غددی و متراکم است، که می‌تواند موجب اختلال در تشخیص ناهنجاری‌ها شود.

علاوه بر این، تغییرات هورمونی که در طول دوره قاعدگی یا دوران بارداری و شیردهی رخ می‌دهند، می‌توانند بر نتایج ماموگرافی تأثیر بگذارند و نیاز به تفسیر دقیق‌تر داشته باشند.

کیفیت دستگاه ماموگرافی و تکنیک‌های استفاده شده نیز از عوامل مهم در دقت نتایج است. ماموگرافی دیجیتال به‌ویژه در مقایسه با ماموگرافی معمولی، دقت بالاتری دارد و می‌تواند تصاویر واضح‌تری را فراهم کند.

دستگاه‌های جدیدتر و با تکنولوژی پیشرفته‌تر قادر به تولید تصاویر با وضوح بالا و کاهش خطاهای ناشی از تکنیک‌های قدیمی‌تر هستند.

علاوه بر این، تنظیمات مناسب دستگاه، مانند فشار و زاویه مناسب برای گرفتن تصاویر، تأثیر زیادی در کیفیت نهایی دارند و دقت تشخیص را افزایش می‌دهند.

تجربه و مهارت پزشک رادیولوژیست نیز یک عامل بسیار تعیین‌کننده در دقت ماموگرافی است. توانایی پزشک در شناسایی ناهنجاری‌ها و تفسیر تصاویر می‌تواند تأثیر زیادی بر تشخیص درست داشته باشد.

علاوه بر این، تصمیمات بعدی، مانند درخواست آزمایش‌های تکمیلی یا بیوپسی، بستگی زیادی به تفسیر صحیح ماموگرافی دارد.

تجربه پزشک در شناسایی تغییرات کوچک و ناهنجاری‌های غیرطبیعی به‌ویژه در بافت‌های متراکم، دقت تشخیص را بالا می‌برد. بنابراین، دقت در خواندن تصاویر و درک تغییرات پستان در ماموگرافی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.