اختلالات هورمونی

منظور از اختلالات هورمونی چیست؟

عملکرد صحیح بدن به عوامل مختلفی از جمله هورمون ها بستگی دارد.

تعادل هورمونی در بدن باعث می شود تا تمامی اندام های داخلی عملکردی کاملاً درست داشته و افراد از سلامت جسمی و روانی کافی برخوردار خواهند بود.

اختلالات هورمونی از جمله آسیب ها و مشکلاتی است که معمولاً در پی شروع آن عوارضی متوجه نخواهید شد اما به مرور زمان این عدم تعادل به ناهماهنگی در عملکرد بدن منجر شده و اختلال در غدد درون ریز سلامت بدن را به طور جدی به خطر می اندازد.

هر عاملی که در نحوه عملکرد غدد درون ریز اختلال ایجاد کند تغییر در سطح هورمون های بدن را به وجود آورده و این مسئله می تواند تاثیر منفی بر اندام ها و فرایند کل بدن داشته باشد.

زمانی که صحبت از اختلالات هورمونی می شود بسیاری از افراد به این فکر می کنند که معمولاً این عارضه در بین زنان شایع است، اما اختلال هورمونی ممکن است در هر سنی یا برای هر جنسیتی اتفاق بیفتد.

اگر بخواهیم انواع اختلالات هورمونی را کمی مفصل توضیح دهیم باید بدانید که برخی از این عوارض در بین زنان و مردان مشترک است و مربوط به اختلال در کارکرد غدد درون ریز می شود.

دیابت

شایع ترین اختلال هورمونی که در کل دنیا درصد قابل توجهی از افراد با آن درگیر هستند دیابت است.

این بیماری به دلیل اختلال در هورمون انسولین رخ می دهد و به دو نوع دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲ تقسیم بندی می شود.

البته دیابت دوره بارداری در بین زنان جوان نیز شایع است.

سندروم تخمدان پلی کیستیک

یکی از اختلالات شایع هورمونی در بین زنان مربوط به هورمون های زنانه است که تاثیر مستقیم این اختلال بر سلامت و کارکرد رحم و تخمدان ها اعمال می شود.

سندروم تخمدان پلی کستیک از جمله مشکلاتی است که در پی اختلال هورمونی در بدن زنان رخ می دهد.

این عارضه در نتیجه تولید بیش از اندازه هورمون آندروژن رخ داده که احتمالاً ناباروری را در زنان ایجاد می کند.

سندروم کوشینگ

در پی ایجاد اختلال در میزان هورمون کورتیزول در بدن سندروم کوشینگ اتفاق می افتد، زمانی که هورمون کورتیزول بیش از حد در بدن تولید شود و این فرایند برای مدت طولانی ادامه پیدا کند این سندروم در بدن پدیدار می شود.

چنین عارضه ای اغلب با اضافه وزن در بالاتنه همراه است، توده چربی ها در بین شانه، اضافه وزن در صورت و حتی وجود آکنه و ترمیم کند زخم ها از علائم مهم این اختلال هورمونی می باشد.

بلوغ زودرس

اگر میزان هورمون های جنسی در زنان از جمله استروژن و پروژسترون در موقعیت ها و سنین مختلف دچار تغییر و اختلال شود ممکن است دختران در سن نامناسبی با بلوغ زودرس مواجه شوند.

چنین حالتی زمانی رخ می دهد که غده هیپوفیز بنا به دلایل مختلف زودتر از زمان نرمال هورمون های جنسی را تولید می کند.

نارسایی آدرنال

زمانی که غدد فوق کلیه با کم کاری مواجه می شوند و در نتیجه کاهش تولید هورمون کورتیزول اتفاق می افتد اصطلاحا فرد به نارسایی آدرنال مبتلا شده است.

این عارضه گاهی اوقات منجر به اختلال در تولید هورمون آلدوسترون نیز می شود.

کم کاری تیروئید

کم کاری تیروئید یکی دیگر از اختلالات هورمونی رایج است.

زمانی که غده هیپوفیز به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نکند این غده درون ریز دچار کم کاری شده و علائم مختلفی از جمله افزایش وزن، خستگی، خشکی پوست پف صورت و یبوست و گاهاً اختلال در قاعدگی رخ می دهد.

پر کاری تروئید

پرکاری تیروئید نشان دهنده عملکرد غیرطبیعی غده تیروئید است.

زمانی که غده هیپوفیز بیش از اندازه معمول هورمون محرک تیروئید تولید می کند بدن با پرکاری تیروئید مواجه شده و علائمی مثل کاهش وزن شدید، ضربان قلب نامنظم، افزایش اشتها، تعریق بدون علت و لرزش خفیف در دست ها رخ می دهد.

مهمترین دلایل ایجاد اختلالات هورمونی

همه ما می دانیم که اختلالات هورمونی تا چه حد مخرب و خطرناک است، تداوم این عارضه در بدن و عدم رسیدگی به موقع به این اختلال سلامت بدن را به طور جدی تهدید کرده و ممکن است شرایط غیر طبیعی را برای افراد به وجود آورد.

بسیاری از افراد به دنبال علت ایجاد اختلال هورمونی هستند، اما باید بدانید که گاهاً این عارضه بدون هیچ دلیل مشخصی اتفاق می‌افتد و بستگی به عملکرد غدد درون ریز دارد.

در اکثر مواقع متخصصان بعد از تجربه اختلالات هورمونی توسط مراجعین آزمایشاتی را انجام می دهند تا علت این عارضه را متوجه شوند و در صورت نیاز درمان های تخصصی انجام می پذیرد.

از مهمترین دلایل اختلال هورمونی در افراد باید به وجود تومورهای سرطانی و غیر سرطانی اشاره کرد. گاهی اوقات آسیب دیدگی ها و ضرباتی که به جسم به افراد وارد می شود می تواند چنین تغییراتی را به وجود آورد.

در پی تحمل استرس و تنش زیاد و مداوم و البته استفاده از داروهای خاص احتمال ایجاد تغییرات هورمونی وجود دارد.

کسانی که بعد از ابتلای به سرطان درمان های تخصصی را انجام می دهند بیش از دیگران در معرض اختلال هورمونی قرار می گیرند.

گاهی اوقات به واسطه بیماری های خاص نیاز است که افراد تحت درمان های هورمونی قرار بگیرند.

هورمون درمانی یکی از مهمترین دلایل ایجاد اختلال در هورمون های داخلی بدن است و کنترل و بهبود شرایط برای پزشک و البته بیماران کمی سخت و دشوار می شود.

علائم اختلال هورمونی در زنان

همونطور که می دانید اختلالات هورمونی یکی از عوارض شایع در بین زنان است و درصد بیشتری از بانوان چنین عارضه ای را نسبت به آقایان تجربه می کنند.

از آنجایی که بانوان در هر ماه قاعدگی را تجربه می کنند نوسان در مقدار هورمون ها تا حدودی طبیعی است.

زمانی که علائم خاص مثل افزایش یا کاهش وزن غیر قابل توضیح اتفاق می افتد باید بدانید که میزان هورمون ها در بدن از حد متعادل خارج شده و نیاز به بررسی و رسیدگی دارد.

از دیگر علائم اختلال هورمونی در بانوان باید به ناباروری و افسردگی اشاره کرد، این افراد بیش از هر زمان دیگری عصبی و پرخاشگر به نظر می رسند و ممکن است دچار اضطراب یا استرس بی دلیل شوند.

پریود سنگین یا نامنظم، قطع شدن قاعدگی، ریزش مو و شکننده شدن مو هر کدام از جمله مشکلاتی است که بعد از اختلال هورمونی در بدن پدیدار می شود.

در مواردی ناهماهنگی در میزان هورمون های بدن در زنان باعث رشد بیش از حد مو در صورت، سینه یا شکم می شود.

در پی اختلالات هورمونی ممکن است بانوان علائمی مثل خشکی و آتروفی واژن را تجربه کنند، درد هنگام رابطه جنسی، سردرد، گرگرفتگی و عرق شبانه از جمله مشکلاتی است که در پی این اختلال پدیدار می گردد.

علائم دیگر این عارضه معمولاً با مشکل در تمرکز، کاهش میل جنسی، یبوست و حتی افزایش تشنگی پدیدار می شود.

کسانی که به اختلال هورمونی مبتلا هستند حساس شدن سینه ها، افزایش حساسیت به سرما و گرما، تکرر ادرار و خستگی نیز برای آنها بیش از حد معمول می شود و این علائم می تواند نوعی هشدار از این اختلال داخلی باشد.

علائم اختلال هورمونی در مردان

• کاهش میل جنسی
• ضعف و خستگی مداوم
• افزایش وزن ناگهانی یا دشواری در کاهش وزن
• کاهش حجم عضلات و ضعف عضلانی
• تغییرات خلقی مانند افسردگی یا تحریک‌پذیری
• کاهش تراکم استخوان و خطر پوکی استخوان
• مشکلات خواب و بی‌خوابی
• ریزش موی بیش از حد
• ناتوانی جنسی یا اختلال در نعوظ
• بزرگ شدن غیرطبیعی سینه (ژینوماستی)

اختلالات هورمونی در مردان می‌تواند باعث تغییرات قابل توجهی در بدن و عملکردهای جنسی شود.

کاهش میل جنسی و ناتوانی در حفظ نعوظ از شایع‌ترین نشانه‌ها هستند که ممکن است به دلیل کاهش سطح تستوسترون یا سایر هورمون‌ها رخ دهند.

ضعف و خستگی مداوم، حتی پس از استراحت، از علائم رایج این اختلالات است که می‌تواند کیفیت زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار دهد.

تغییرات خلقی مانند افسردگی، تحریک‌پذیری و کاهش تمرکز نیز از نشانه‌های مهم اختلالات هورمونی در مردان به شمار می‌روند.

هورمون‌ها نقش کلیدی در تنظیم سیستم عصبی و روانی دارند و اختلال در تعادل آن‌ها می‌تواند به مشکلات روانی منجر شود.

علاوه بر این، مشکلات خواب و افزایش وزن ناگهانی، حتی بدون تغییر در رژیم غذایی، می‌توانند نشانه‌های هشداردهنده‌ای باشند که نباید نادیده گرفته شوند.

اختلالات هورمونی ممکن است بر سلامت جسمانی نیز تأثیر بگذارند به‌عنوان مثال کاهش حجم عضلات، کاهش تراکم استخوان و ریزش موی بیش از حد می‌توانند از پیامدهای طولانی‌مدت این وضعیت باشند.

برخی مردان ممکن است دچار بزرگ شدن غیرطبیعی سینه شوند که علاوه بر مشکلات جسمانی، ممکن است باعث کاهش اعتماد به نفس و ایجاد نگرانی‌های روانی شود.

بنابراین، در صورت مشاهده این علائم، مراجعه به پزشک و انجام آزمایش‌های هورمونی برای تشخیص دقیق و درمان به موقع بسیار اهمیت دارد.

روش تشخیص اختلالات هورمونی

یکی از روش های معمول و کاربردی برای تشخیص اختلالات هورمونی انجام آزمایش خون است، در کنار آن سایر روش ها برای بیماران بنا به شدت آسیب ها و جنسیت آنها انجام می پذیرد.

به عنوان مثال برای زنان معاینه لگن یکی از اقدامات تشخیصی جهت تعیین وضعیت میزان هورمون ها و علت ایجاد اختلالات است.

روش های دیگری از جمله اسکن تصویربرداری برای بررسی نقاط مشکوک به تومور نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

نمونه برداری یکی دیگر از اقدامات موثر برای بررسی علت اختلالات هورمونی است.

معمولاً چنین اقدامی برای مراجعینی انجام می شود که بر اساس تجربه پزشک و نتایج به دست آمده از سایر روش ها مشکوک به بیماری‌های خاص هستند.

درمان اختلال هورمونی

درمان اختلالات هورمونی بستگی به نوع و شدت اختلال دارد و معمولاً با هدف بازگرداندن تعادل هورمونی و بهبود کیفیت زندگی انجام می‌شود.

روش‌های مختلفی برای درمان این اختلالات وجود دارد که هر کدام مزایا و کاربردهای خاص خود را دارند.

هورمون‌ درمانی

هورمون‌ درمانی یا جایگزینی هورمونی شامل تجویز هورمون‌های از دست رفته یا کم‌شده مانند تستوسترون، استروژن یا تیروکسین است.

این روش به ویژه در مواردی که کمبود هورمون مشخص و قطعی باشد کاربرد دارد و می‌تواند علائم ناشی از کمبود هورمون را به طور چشمگیری کاهش دهد.

با این حال، باید تحت نظر پزشک و با آزمایش‌های منظم انجام شود تا از عوارض جانبی جلوگیری شود.

دارودرمانی

علاوه بر هورمون‌ درمانی، برخی داروها برای کنترل علائم یا بهبود عملکرد غدد درون‌ریز تجویز می‌شوند.

به عنوان مثال داروهای تنظیم‌کننده تیروئید یا داروهای کنترل‌کننده قند خون در دیابت هورمونی کاربرد دارند.

انتخاب دارو بر اساس نوع اختلال و شرایط بیمار انجام می‌شود و باید به دقت مصرف و پیگیری شود.

تغییرات سبک زندگی

تغییر در رژیم غذایی، ورزش منظم، کاهش استرس و ترک سیگار از اقدامات مهم برای بهبود تعادل هورمونی هستند.

سبک زندگی سالم می‌تواند به کنترل و حتی پیشگیری از برخی اختلالات هورمونی کمک کند و در کنار درمان‌های پزشکی، تاثیر مثبتی بر روند بهبود داشته باشد.

جراحی

در برخی موارد خاص مانند تومورهای غدد درون‌ریز یا کیست‌ها، جراحی برای برداشتن توده‌های غیرطبیعی ضروری است.

این روش معمولاً زمانی انجام می‌شود که سایر درمان‌ها موثر نبوده یا شرایط بیمار به گونه‌ای است که جراحی بهترین گزینه درمانی محسوب می‌شود.

درمان‌های مکمل و جایگزین

برخی درمان‌های مکمل مانند طب سوزنی، استفاده از گیاهان دارویی و مکمل‌های طبیعی ممکن است به بهبود تعادل هورمونی کمک کنند.

البته این روش‌ها باید با نظر پزشک و به عنوان مکمل درمان‌های اصلی استفاده شوند تا از تداخلات یا عوارض احتمالی جلوگیری شود.